ΠΩΣ ΣΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΝΑΟΥΣΑΙΕΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΕΣ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ΣΤΟ ΔΑΣΥΛΛΙΟ ΒΟΪΟΥ

  Το Δασύλλιο(Πηγή:Οικολογική Κίνηση Κοζάνης)

Το Δασύλλιο είναι ένας ορεινός οικισμός που ανήκει στο Δήμο Αγ. Κοσμά και το συναντούμε στο δρόμο μας από Γρεβενά προς Πεντάλοφο, ακριβώς μετά το χωριό Τρίκορφο. Βρίσκεται περίπου 35 χμ βορειοδυτικά της πόλης των Γρεβενών και σε υψόμετρο 1000 μ. Συνορεύει με τα χωριά Δίλοφο, Πεντάλοφο, Καλλονή, Τρίκορφο, Χρυσαυγή, Δοτσικό και Μεσολούρι.

Το χωριό είναι γραφικό, καθώς είναι κυριολεκτικά «σκαρφαλωμένο» σε μια πλαγιά. Έχει γενικότερα νοτιοδυτικό προσανατολισμό και χωρίζεται σε τρεις «μαχαλάδες» : ένας κεντρικός, όπου βρίσκεται και η κεντρική πλατεία «ράχη» όπως την ονομάζουν οι χωριανοί, ένας ο «πέρα» και ένας ο «επάνω» μαχαλάς. Όπως στα περισσότερα ορεινά χωριά, έτσι κι εδώ οι κάτοικοι είναι λιγοστοί, μόλις 30, ενώ το καλοκαίρι φτάνουν τους 120.

Είναι ένα από τα γραφικά χωριά που έχει η ελληνική ύπαιθρος, ένα χωριό που συνδυάζει την ατέλειωτη ομορφιά του βουνίσιου τοπίου και την απλότητα των ανθρώπων.

Ιστορία…

Το Δασύλλιο πρωτοχτίστηκε 5 χμ νοτιοδυτικά της σημερινής του θέσης και ήταν γνωστό ως Μαγέρη ή Μαέρη. Επικρατεί η άποψη πως η ονομασία του χωριού είχε λατινική προέλευση και προήλθε από το λατινικό επίθετο θηλυκού γένους και συγκριτικού βαθμού : major – major – majus, που σημαίνει «μεγαλύτερη». Εξάλλου η Μακεδονία διετέλεσε στην κυριαρχία των Ρωμαίων 543 χρόνια και είναι φυσικό να μας άφησαν και ονόματα χωριών, αλλά και έθιμα και δοξασίες. Επειδή όμως το χωριό βρισκόταν κοντά στην αρβανιτόστρατα δεχόταν επιδρομές με κορύφωση την τελική καταστροφή του από τους Αρβανίτες στα 1770. Μια ομάδα οικογενειών ίδρυσε ξανά το χωριό στην τοποθεσία Παλαιοχώρι, 100 μ. νοτίως του σημερινού. Ο σημερινός οικισμός ονομάστηκε Δασύλλιο, ακριβώς από το δασύλλιο που βρίσκεται εκεί κοντά.

ΑξίζειΝαΔείτε…

Τα σπίτια του χωριού, διώροφα και τριώροφα, καλοχτισμένα με τέχνη και μαστοριά από τους ίδιους τους κατοίκους, σώθηκαν από την καταστροφική μανία των κατοχικών στρατευμάτων, τον Ιούλιο του 1944. Αξίζει, λοιπόν πρώτα να κάνετε μια βόλτα μέσα στο χωριό και να θαυμάσετε την τέχνη των μαστόρων, και μετά να επισκεφτείτε μερικά από τα αξιόλογα κτίρια που διατηρούνται σε άριστη κατάσταση.

Κοντά στην πλατεία θα συναντήσετε την εκκλησία του Αγ. Νικολάου που στέκεται εκεί από το 1875. Πριν από αυτήν, στην ίδια θέση, οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού είχανε κτίσει μια άλλη εκκλησία η οποία όμως κατέρρευσε από το βάρος που είχαν οι λιθόπλακες. Υπεύθυνος για την ανέγερση του νέου ναού ήταν ο αρχιμάστορας Ευάγγελος Κώτα Τζάμος. Ο εσωτερικός διάκοσμος που είναι βασιλικού ρυθμού, έγινε με εράνους, δωρεές και αφιερώματα των Δασυλλιωτών. Δίπλα στην εκκλησία στέκεται το πέτρινο καμπαναριό, που χτίστηκε το 1929. Υπεύθυνος ήταν ο φημισμένος κάλφας και λιθοξόος Γεώργιος Βράγκας, από τον Άγιο Κοσμά Γρεβενών. Χρησιμοποίησε πελεκητή πέτρα και σε εγχώρια λιθόπλακα έγραψε ανάγλυφα : «ΧΡΟΝΟΥ ΦΕΙΔΟΥ 16 ΙΟΥΝ 1929 ΕΡΓΟΝ Γ. ΒΡΑΓΚΑ».

Τα πρώτα τους γράμματα οι Δασυλλιώτες τα διδάσκονται στο νάρθηκα του Αγ. Νικολάου και στη συνέχεια σε ένα σπίτι κοντά στην εκκλησία. Στα 1900 όμως το χωριό αποκτά το σχολείο του, ένα όμορφο, ισόγειο πέτρινο κτίσμα, το οποίο δυστυχώς σήμερα δε λειτουργεί, λόγω έλλειψης μαθητών.

Κοντά στο χωριό, περίπου 500 μ. νότια, βρίσκεται η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής. Κτίστηκε το 1920 από το Δασυλλιώτη κάλφα Γεώργιο Ιωάννου Τζάμο και οι εικόνες του τέμπλου αγιογραφήθηκαν το 1921 από μοναχούς της Σκήτης της Αγίας Άννας, του Αγ. Όρους. Η εικόνα της εκκλησίας θεωρείται θαυματουργή ενώ η παράδοση διασώζει μια ιστορία σχετική. Μιλάει για την αιχμαλωσία Ναουσαίων κοριτσιών από τους αρβανίτες που στο δρόμο τους για τον Αλή Πασά σταμάτησαν στο Δασύλλιο για να περάσουν τη νύχτα. Έκλεισαν τις κοπέλες, δεμένες μέσα στην εκκλησία, ενώ αυτοί πήγανε να φάνε και να πιούνε. Τελικά οι κοπέλες με τη βοήθεια της Αγ. Παρασκευής κατάφεραν να δραπετεύσουν, ενώ οι αρβανίτες από το θυμό τους πυροβόλησαν την εικόνα της αγίας και έβαλαν φωτιά στην εκκλησία. Μετά από την εμφάνιση όμως της αγίας στους αρβανίτες, μετανοούν και επιστρέφουν για να σβήσουν τη φωτιά. Η ιστορία τελειώνει με τις κοπέλες να στέλνουν από ευγνωμοσύνη δυο στεφάνια από ασήμι στην εκκλησία όπου είχαν γραμμένα τα ονόματά τους, τα οποία όμως σήμερα δε διασώζονται.

Παλιά είναι επίσης και η εκκλησία του Αγ. Μηνά, στη θέση Παλιομάγερο, περίπου 2 χμ βορειοδυτικά του χωριού.

Στο δρόμο από Γρεβενά προς το χωριό θα δείτε στα αριστερά σας και σε απόσταση περίπου 30 μ. ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι να στέκεται πάνω από το ποτάμι Παλιομάγερο. Χτίστηκε στα 1910 από τους Παύλο Μπούρτζο και Νικόλαο Μπάμπαλη. Έχει διαστάσεις 18 μ. μήκος, 3 μ. πλάτος και 7,5 μ. ύψος καμάρας.

Ενδιαφέροντα…

Σε απόσταση περίπου 5 χμ νοτιοδυτικά του σημερινού οικισμού υπάρχει το τοπωνύμιο Παλιομάγερο, όπου πρωτοϊδρύθηκε η Μαέρη και απ’ όπου μπορείτε να θαυμάσετε την υπέροχη θέα που προσφέρει αυτό το ύψωμα. Επίσης αξιόλογη θέα προσφέρει και η κορυφή Καστανιές (1100 μ.), 800 μ. βόρεια του χωριού. Αν σας αρέσει η πεζοπορία, μπορείτε να παρακάμψετε την κορυφή και να συνεχίσετε το περπάτημα βόρεια για μερικές εκατοντάδες μέτρα. Θα συναντήσετε ένα πανέμορφο δάσος με πεύκα και καστανιές, στο οποίο έρχονται το φθινόπωρο κάτοικοι της περιοχής Βοΐου και μαζεύουν κάστανα.

Πανηγύρια…

Το χωριό γιορτάζει στις 26 Ιουλίου, ημέρα της Αγ. Παρασκευής. Στη γιορτή αυτή, οι Δασυλλιώτες εκκλησιάζονται στον ομώνυμο ναό και στη συνέχεια απολαμβάνουν το στιφάδο που προσφέρει η εκκλησία, ενώ ακολουθεί γλέντι με παραδοσιακή μουσική και χορό. Την ημέρα εκείνη καταφθάνει στο χωριό πολύς κόσμος για να προσκυνήσει τη θαυματουργή εικόνα.

ΑξίζειΝαΔοκιμάσετε…

Απολαύστε ένα καφέ ή τσίπουρο στην κεντρική πλατεία «ράχη» στο καφενείο - παντοπωλείο του κου Σκόδρα και δοκιμάστε τους νόστιμους μεζέδες είτε κάτω από τη σκιά των δέντρων το καλοκαίρι, είτε μέσα στη ζεστασιά του μικρού μαγαζιού το χειμώνα.

ΠΩΣ ΣΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΝΑΟΥΣΑΙΕΣ ΚΟΠΕΛΕΣ - ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
 

Καλοκαίρι του 1804. Οι Αρβανίτες του Αλήπασα λεηλάτησαν τη Νάουσα. Στην επιστροφή τους στα Γιάννινα έφερναν πλούσια λάφυρα και 10 - 15 όμορφες κοπέλες, πισθάγκωνα δεμένες, δώρο στον Αλήπασα. Κάποτε οι Αρβανίτες με τις σκλάβες έφτασαν στο Δερβένι του Δασυλλίου, που ήταν κοντά στην Αγία Παρασκευή. Εδώ σταμάτησαν να περάσουν τη νύχτα. Αφού ασφάλισαν τις κοπέλες μέσα στην εκκλησία, αμέριμνοι τράβηξαν στο Χάνι του Πούλιου Σκόδρα, που ήταν δυτικά από την εκκλησία, χαμηλά στη ρεματιά. Οι Μαγεριώτες, με απαίτηση των Αρβανιτών, έφεραν στο χάνι πλούσια φαγητά και μπόλικο ρακί. Οι Αρβανίτες το εριξαν στο φαγοπότι, με αποτέλεσμα να μεθύσουν και ν' αποκοιμηθούν βαθιά.
Οι κοπέλες όλη τη νύχτα παρακαλούσαν την Αγία Παρασκευή να λύσει τα δεσμά τους, να τις σώσει απ' το μαρτύριο που τις περίμενε. Ετσι, άρχισαν σιγά - σιγά να λύνονται τα σχοινιά και πριν τα μεσάνυχτα, βοηθώντας η μία την άλλη, λύθηκαν όλες. Οι Δημογέροντες κι ο Πούλιος Σκόδρας, ο Χαντζής, παρακολουθούσαν την κατάσταση. Σαν αποκοιμήθηκαν οι Αρβανίτες, πήγαν στην εκκλησία, άνοιξαν την πόρτα κι οι κοπέλες όρμησαν έξω. 'Ενας Μαγεριώτης τις οδήγησε, με μεγάλη προφύλαξη, ανάμεσα από τη χαράδρα της Πλάκας στο δάσος του Παλιομονάστηρου. Εκεί έμειναν κρυμμένες αρκετές μέρες. Στη συνέχεια δυο - τρεις Μαγεριώτες από νύχτα σε νύχτα, από απάτητα μονοπάτια και με τη φιλοξενία σε χριστιανικό χωριό, τις οδήγησαν σώες στη Νάουσα. Ύστερα από την απελευθέρωση των κοριτσιών ο Πούλιος πήγε στο Χάνι κι οι Δημογέροντες στο χωριό.
Οταν το πρωί ξύπνησαν οι Αρβανίτες και δεν βρήκαν τις κοπέλες, παρά μόνον τα σχοινιά, εξεμάνισαν. Πρώτα πρώτα πήγαν στο χάνι, έδειραν τον Πούλιο, στη συνέχεια πήγαν στο χωριό, έδειραν τους Δημογέροντες κι άλλους κατοίκους, που απελευθέρωσαν τις κοπέλες. Φυσικά ο Πούλιος κι οι Δημογέροντες αρνήθηκαν την πράξη τους κι είπαν πως τις απελευθέρωσε η Αγία Παρασκευή. Τότε οι Αρβανίτες μπήκαν στην εκκλησία και με βρισιές άδειασαν τις κουμπούρες τους στην εικόνα της Αγίας Παρασκευής, η οποία φέρει τρία σημάδια των μολυβιών. 'Υστερα έβαλαν στο σημάδι την πέτρινη σκαλιστή εικόνα της Αγίας που ήταν πάνω από την είσοδο. Τα μολυβένια βόλια τους όμως εξοστρακίστηκαν στις σιδερόπετρες και ξαναγύρισαν πάνω τους. Τους έκαναν μεγάλο κακό. Βγήκαν μάτια, παραμορφώθηκαν πρόσωπα, κόπηκαν μύτες και αυτιά. Η Αγία τους τιμώρησε. Οι Αρβανίτες απ' τη μανία τους έβαλαν φωτιά στην εκκλησία και πήραν το δρόμο για το Παλιομάγερο - 'Ηπειρο.
Οχι πολύ μακριά συνάντησαν μια λεπτή, ψηλή, μαυροντυμένη γυναίκα, ήταν η Αγία, η οποία τους συνέστησε να επιστρέψουν, να σβήσουν τη φωτιά, αν θέλουν να σωθούν. Οι Αρβανίτες μπροστά στο θαύμα της Αγίας και στην προτροπή της μαυροντυμένης γυναίκας, λιποψύχησαν, αισθάνθηκαν τύψεις, επέστρεψαν, έσβησαν τη φωτιά, γονάτισαν στην εικόνα της Αγίας, φίλησαν το πλακόστρωτο και ζήτησαν συγχώρεση. Μετάνιωσαν για την ασέβεια και τη βεβήλωση και σαν δείγμα μετάνοιας άδειασαν τα κεμέρια τους και άφησαν πολλά γρόσια. 'Αλειψαν τις πληγές τους με το λάδι της καντήλας και βγαίνοντας απ' την εκκλησία έβγαλαν φουστανέλες και ταλαγάνια, τα κρέμασαν στον εξωνάρθηκα και έφυγαν.
Οι Ναουσαίες κοπέλες που ελευθερώθηκαν, χάρη στη βοήθεια της Αγίας Παρασκευής και των Μαγεριωτών, έστειλαν από ευγνωμοσύνη και ευλάβεια στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, δύο στεφάνια από ατόφιο ασήμι, όπου είχαν γραμμένα και τα ονόματά τους. τα στεφάνια δεν υπάρχουν. 'Ενας επιτήδειος Γιαννιώτης χρυσοχόος τα αντάλλαξε με την ασημένια επικάλυψη του Ευαγγελίου της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, γύρω στα 1885. Οι φουστανέλες και τα ταλαγάνια των Αρβανιτών βρισκόταν στον εξωνάρθηκα μέχρι το 1920. Ο χρόνος, ο σκόρος, η σκόνη, η υγρασία τα είχαν κουρελιάσει. Και επειδή ήταν τάματα, οι έγκυες γυναίκες του χωριού έκοβαν από ένα κομμάτι φουστανέλας, το έκαιγαν, καπνίζονταν, για να γεννήσουν εύκολα. Επίσης έκοβαν μικρά κομμάτια και τα έβαζαν, σαν φυλαχτά, στα μικρά παιδιά.
Οταν το 1920 οι Μαγεριώτες κατεδάφισαν την εκκλησία και έχτισαν τη σημερινή, πήραν ό,τι είχε απομείνει από τις φουστανέλες και το έριξαν στα θεμέλια, βάφοντας ένα ζωντανό θαύμα της Αγίας Παρασκευής. Σήμερα ούτε στεφάνια κι ούτε φουστανέλες υπάρχουν. Το μόνο που υπάρχει να μας θυμίζει τη σωτηρία των κοριτσιών της Νάουσας και το θαύμα της Αγίας Παρασκευής είναι η τραυματισμένη κι ασημοντυμένη εικόνα της Αγίας.

Υπάρχει μια  σχετική  επιγραφή σε μαρμάρινη  πλάκα στη Βόρεια πλευρά του ναού της Αγίας Παρασκευής , με υπογραφή της Φιλοπροοδευτικής Ένωσης Δασυλλιωτών 'Άγ . Παρασκευή " , η οποία γράφει επί λέξει: " Το 1804 οι κλεισμένες στην εκκλησία αυτή 15 Ναουσαίες κοπέλες αιχμάλωτες των Τουρκαλβανών που οδηγούνταν στο χαρέμι του Αλή Πασά από θαύμα της Αγιας Παρασκευής λύθηκαν τα δεσμά τους και με τη βοήθεια των Δασυλλίωτών  επέστρεψαν στη Νάουσα. Οι κοπέλες σε ένδειξη ευγνωμοσύνης δώρισαν
στην εκκλησία δυο ασημένια στεφάνια"
(Πηγή 2 Κειμένου:https://reocities.com/Athens/atlantis/2763/merosa.htm)